ουρβανός

I

Όνομα αγίων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Μαρτύρησε με αποκεφαλισμό στην Άγκυρα επί Μαξιμιανού (286-305). Η μνήμη του τιμάται στις 23 Ιουνίου.

2. Για να αποφύγει τον διωγμό των Αρειανών, πήγε στη Νικομήδεια και ζήτησε την προστασία του Ουάλη (365-377) μαζίμε ογδόντα ιερείς και τους Θεόδωρους και Μέδιμνο. Δεν γλίτωσαν όμως τον θάνατο. Η μνήμη του τιμάται στις 5 Σεπτεμβρίου.

3. Χριστιανός της Ρώμης. Λέγεται ότι έγινε επίσκοπος στη Μακεδονία. Η μνήμη του τιμάται στις 31 Οκτωβρίου.

4. Πάπας της Ρώμης. Βλ. λ. Ουρβανός, όνομα παπών της Ρώμης (1.).

II

Όνομα παπών της Ρώμης.

1. Ο. Α’ (224-230). Καταγόταν από τη Ρώμη και διαδέχτηκε στον παπικό θρόνο τον Κάλλιστο A’. Για τη ζωή και τη δράση του δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες. Λέγεται ότι μαρτύρησε μαζί με πολλούς άλλους χριστιανούς στα χρόνια του αυτοκράτορα Αλέξανδρου Σεβήρου. Πιθανότατα πρόκειται για ανακρίβεια, αφού ο αυτοκράτορας αυτός ήταν γιος χριστιανής και δεν καταδίωξε τους χριστιανούς. Διαφορετικές εξάλλου πληροφορίες υπάρχουν και για τη διάρκεια της παπωσύνης του. Η Δυτ. Καθολική Εκκλησία τον ανακήρυξε άγιο και τιμά τη μνήμη του στις 25 Μαΐου.

2. Ο. Β’ (Σατιγιόν-συρ-Μαρν 1042 – Ρώμη 1099). Γάλλος στην καταγωγή και στην ανατροφή, εξελέγη πάπας το 1088. Δραστήριος, με υψηλές βλέψεις, συνέχισε με ζήλο το πολιτικό πρόγραμμα του Γρηγόριου Z’, επιδιώκοντας την αύξηση της επιρροής της Εκκλησίας επί της Αυτοκρατορίας. Το 1093, όταν ο αυτοκράτορας Ερρίκος Δ’ κατέβηκε στην Ιταλία, κατόρθωσε να συστήσει τη Λομβαρδική Ενωση, η οποία αντιστάθηκε αποτελεσματικά στον αυτοκράτορα. Δύο χρόνια αργότερα συγκάλεσε τις συνόδους της Πιατσέντσα και του Κλερμόν Φεράν. Η τελευταία αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία, γιατί αναγνώρισε επίσημα ότι ο πάπας ήταν αρχηγός όλων των Εκκλησιών και ότι οι ηγεμόνες και βασιλείς έπρεπε να ορκίζονται πίστη σε αυτόν. Η ίδια σύνοδος αποφάσισε την οργάνωση της πρώτης σταυροφορίας.

3. Ο. Γ’(1185-1187). Καταγόταν από το Μιλάνο και το κοσμικό του όνομα ήταν Ουβέρτος Τριβέλι ή Πριβέλι. Αρχικά έγινε αρχιδιάκονος και κατόπιν χειροτονήθηκε καρδινάλιος από τον πάπα Λούκιο Γ’, τον οποίο και διαδέχτηκε στον παπικό θρόνο. Κατά τη διάρκεια της παπωσύνης του ήρθε σε ρήξη με τον αυτοκράτορα της Γερμανίας Φρειδερίκο Μπαρμπαρόσα, στον οποίο αρνήθηκε το αυτοκρατορικό και το σιδηρούν στέμμα.

4. Ο. Δ’ (1261-1264). Καταγόταν από την Καμπανία και το κοσμικό του όνομα ήταν Ιάκωβος Πανταλέων. Παρόλο που ήταν γιος φτωχού υποδηματοποιού, κατόρθωσε να σπουδάσει στο Παρίσι και γρήγορα έγινε έξαρχος του πάπα Ινοκέντιου Δ’. Με την ιδιότητα αυτή στάλθηκε για τέσσερα χρόνια στην Πολωνία, και κατόπιν ο πάπας Αλέξανδρος Δ’ τον έστειλε στους Άγιους Τόπους με τον τίτλο του πατριάρχη της Ιερουσαλήμ. Επιστρέφοντας στην Ιταλία, έφτασε στο Βιτέρμπο την ίδια μέρα που πέθανε ο Αλέξανδρος Δ’ και οι οχτώ καρδινάλιοι που βρίσκονταν εκεί, τον εκλέξανε πάπα. Ο Ο. συνέχισε τους αγώνες του προκατόχου του εναντίον του Μανφρέδου, του ηγεμόνα του Τάραντα, που είχε ανακηρύξει τον εαυτό του βασιλιά της Σικελίας. Παρά τις επίμονες προσπάθειες του και ορισμένες επιτυχίες προσωρινού χαρακτήρα, δεν μπόρεσε να ανατρέψει τον σφετεριστή του στέμματος.

5. Ο. Ε’ (1362-1370). Το κοσμικό του όνομα ήταν Γουλιέλμος ντε Γκριμώ, μεγιστάνας ντε Γκριζάκ της Ζεβωντάν. Αρχικά δίδαξε πολιτικό και κανονικό δίκαιο στο Μονπελιέ και στην Αβινιόν. Έπειτα έγινε αβάς στη Μασσαλία και ακολούθως, ενώ βρισκόταν στην Ιταλία, εξελέγη από το κονγκλάβιο πάπας, σε αντικατάσταση του Ιννοκέντιου ΣΤ’. Μετά από σύντομη παραμονή στην Αβινιόν, εξαιτίας των ταραχών που προκλήθηκαν στην Ιταλία από τους Βισκόντι και άλλους Ιταλούς ηγεμόνες, ο πάπας Ο. επέστρεψε στη Ρώμη (1367), όπου έγινε δεκτός από τον κλήρο και τον λαό με εκδηλώσεις ενθουσιασμού. Λίγο αργότερα έφτασε στην Ιταλία και ο αυτοκράτορας Κάρολος Δ’, που λεηλάτησε τις κτήσεις των Βισκόντι. Το 1369 ο αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης Ιωάννης Παλαιολόγος ζήτησε τη βοήθεια του Ο. για να αντιμετωπίσει την τουρκική απειλή, και προκειμένου να την εξασφαλίσει, υποσχέθηκε να βοηθήσει στην άρση του σχίσματος των δύο Εκκλησιών. Ωστόσο, η βοήθεια του πάπα δεν δόθηκε ποτέ, επειδή εκείνη την εποχή ξέσπασαν ταραχές εναντίον του, που τελικά τον υποχρέωσαν να εγκαταλείψει την Ιταλία και να καταφύγει στην Αβινιόν, όπου λίγο αργότερα πέθανε.

6. Ο. ΣΤ’ (1378-1389). Καταγόταν από τη Νεάπολη και το πραγματικό του όνομα ήταν Βαρθολομαίος Πρινιάνο. Ο προκάτοχος του

Γρηγόριος IA’ ήθελε να μεταφέρει την Αγία Έδρα από την Αβινιόν στη Ρώμη αλλά στο μεταξύ πέθανε. Ο ρωμαϊκός λαός, όταν πληροφορήθηκε ότι πιθανότατα θα εκλεγόταν πάπας κάποιος Γάλλος, κύκλωσε με απειλητικές διαθέσεις το ανάκτορο που συνεδρίαζε το κογκλάβιο και απειλούσε με θάνατο τους καρδινάλιους, αν δεν εκλέγανε Ιταλό πάπα. Υπό την πίεση των γεγονότων οι έντεκα Γάλλοι που συμμετείχαν στο κογκλάβιο υποχρεώθηκαν να συμφωνήσουν στην εκλογή του Ο. Αμέσως μετά όμως δραπέτευσαν στη Νεάπολη, και με τη παρότρυνση της βασίλισσας της Νεάπολης Ιωάννας, συγκεντρώθηκαν στο Φόντι και, αφού κατήγγειλαν τον τρόπο με τον οποίο έγινε η εκλογή του Ο., ανακήρυξαν πάπα τον Ροβέρτο της Γενεύης με το όνομα Κλήμης Z’. Ο αντίπαπας αυτός αναγνωρίστηκε από τη Γαλλία, την Ισπανία, τη Σαβοΐα και τη Σκοτία, ενώ ο Ο. από τον υπόλοιπο καθολικό κόσμο της Ευρώπης. Λίγο αργότερα ο Ο. αποκήρυξε τη βασίλισσα της Νεάπολης Ιωάννα, που είχε υποστηρίξει τον Κλήμη και ανακήρυξε βασιλιά της Νεάπολης τον πρίγκιπα Κάρολο Ντουράς, συγγενή του βασιλιά της Ουγγαρίας, που ο λαός της Νεάπολης υποδέχτηκε με χαρά. Η Ιωάννα, εγκαταλελειμμένη από τους Γάλλους και το Λουδοβίκο ντ’ Ανζού, που είχε αναγνωρίσει ως διάδοχο της, στραγγαλίστηκε το 1382. Το 1385 και ενώ ο καθολικισμός σπαραζόταν από εμφύλιες διαμάχες, οι κάτοικοι της Γένοβας κάλεσαν τους δύο αντίπαλους να συμφωνήσουν στη σύγκληση συνόδου, που θα έλυνε το πρόβλημα και θα αποκαθιστούσε την ενότητα της Δυτικής Εκκλησίας. Η πρόταση αυτή έγινε δεκτή από τον Κλήμη αλλά απορρίφθηκε από τον Ο.

7. Ο. Ζ’ (1590). Το κοσμικό του όνομα ήταν Ιωάννης Βαπτιστής Καστάνια και προερχόταν από την ομώνυμη αριστοκρατική οικογένεια της Γένοβας. Διετέλεσε διαδοχικά έξαρχος πολλών παπών στην Ισπανία και στη Γερμανία και αρχιεπίσκοπος του Ροσάνο. Στον παπικό θρόνο έμεινε μόνο 13 ημέρες, κατά τη διάρκεια των οποίων δεν σημειώθηκε κανένα αξιόλογο γεγονός.

8. Ο. Η’ (Φλωρεντία 1568 – Ρώμη 1644). Αφού ανέλαβε διάφορα αξιώματα επί των παπών Σίξτου E’ και Κλήμη H’, εξελέγη πάπας το 1623. Άνθρωπος δραστήριος και αυταρχικός πίστευε ακράδαντα στο γόητρο της Εκκλησίας και εφάρμοσε τις αποφάσεις της Συνόδου του Τριδέντου με σκοπό την ενίσχυση της παπικής εξουσίας στην Εκκλησία και της Εκκλησίας στον κόσμο. Υποστήριξε τα γράμματα και τις καλές τέχνες και εξωράισε τη Ρώμη με πολλά δημόσια έργα.

Ο πάπας Ουρβανός ο Η’ εξετάζει τα σχέδια της ανοικοδόμησης των τειχών της Ρώμης και των οχυρωματικών έργων. (Λεπτομέρεια από πίνακα του Μουσείου Μπαρμπερίνι της Ρώμης).

* * *

οὐρβανὸς, ὁ (Α)

(ενν. στρατηγός) ο αστυδίκης.

[ΕΤΥΜΟΛ. < λατ. (praetor) urbanus «αστικός» (< urbs «πόλη»)].